Türkiye’de emek krizi: Çalışmak yetmiyor, emek değersizleşiyor

Ekonomi idaresinin yüksek enflasyonda fiyat artışlarını neden göstermesiyle yurttaşlar uzun ve güçlü çalışma şartlarına karşılık verilen fiyatlarla ayın sonunu getiremiyor. Araştırmalar, Türkiye’de birçok çalışma alanında fiyatların taban fiyat seviyesine yaklaştığını gösteriyor.

Önceki dönem Çalışma Bakanı Vedat Bilgin’in 2022’de açıkladığı minimum fiyatlı oranı yüzde 22’yken Merkez Bankası datalarına nazaran çalışanların yüzde 43’ü taban fiyat alıyor. Türkiye Devrimci Personel Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi (DİKAR) ise her yıl yayınladığı raporlarda fiyatlı kesitin yarısının minimum fiyat ve civarında maaş aldığına dikkat çekiyor. Üstelik raporlara nazaran kişi başına brüt fiyatların, kişi başına katma kıymete oranı 2006 yılından bu yana geriledi, çalışma hayatında verimlilik artışına rağmen fiyatlar düştü. Türkiye İktisat Siyasetleri Araştırma Vakfı’nın (TEPAV) Ağustos 2024’te yayınladığı, Prof. Aykut Kibritçioğlu imzalı araştırmaya nazaran, bilhassa 2000’lerden bu yana maaşlar kişi başı GSYH’nin yarısına gerçek azaldı. 1974- 2002 ortasında minimum fiyattan yüksek olan ortalama fiyatlar, 2005’ten bu yana taban fiyata yaklaştı.

‘FIRSAT ADALETSİZLİĞİ’

Ekonomist Arda Tunca Cumhuriyet’e yaptığı değerlendirmede, “Emeğin pazarlık gücü törpülendi. Emek, sistematik biçimde değersizleşiyor” diyerek Türkiye’nin düşük fiyatlı ve düşük verimli, yaratıcılıktan uzak kesimleri önceliklendiren bir ekonomik modele sıkıştığı görüşünü söz etti. Tunca, AKP’nin siyasetleri ve topluma yansımasına ait şu sözleri kullandı: “AKP’nin sermaye yanlısı tercihi, emek aleyhine neredeyse acımasız bir siyaset mimarisine dönüşmüş durumda. Emeğin bu formda değersizleştirilmesi, yalnızca bir ekonomik tercih değildir. Siyasal bir yönelimin sonucudur. Toplumda orta sınıf eriyor, gençler eğitimle sınıf atlayamayacaklarını gördükçe ümitsizliğe kapılıyor. Gelir adaletsizliğiyle birlikte fırsat adaletsizliği de derinleşiyor. Türkiye’nin emeğe yaklaşımı, toplumun genel pahalar sistemini de şekillendiriyor.